Alternatief van warmtepompen

In de klimaatconferentie van Parijs in 2015 is afgesproken om de opwarming van de aarde beperkt te houden tot 1,5 graden. Tegelijk werden toen alle Europese lidstaten verplicht om ambitieuze klimaatplannen op te stellen richting 2050 om de CO2-uitstoot te verminderen. Voor onze gebouwen betekent dat een einde maken aan het gebruik van fossiele brandstoffen voor verwarming. Die zorgen immers voor een overmatige CO2-uitstoot.  

Enerzijds moeten we daarvoor de warmtevraag van onze gebouwen fors reduceren door diepgaande renovaties. Anderzijds is een shift nodig van het gebruik van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen. Die shift wordt als ‘energietransitie’ bestempeld. Warmtepompen kunnen een cruciale rol spelen in het versnellen van deze transitie.  

Types van warmtepompen 

Er bestaan verschillende types van warmtepompen: bodem-water, water-water, lucht-water en lucht-lucht warmtepompen. Het gaat telkens om de combinatie van een warmtebron (bodem, water of lucht) en de wijze waarop de warmte wordt afgegeven aan de ruimte (via water of via lucht). In de naam van het type warmtepomp vind je vooraan de warmtebron en achteraan het afgiftesysteem. We spreken van een hybride warmtepomp voor de combinatie van een warmtepomp met een condensatieketel. 

Of je woning geschikt is voor een warmtepomp, hangt onder meer af van de isolatiegraad. Welk type warmtepomp je het best kiest, hangt dan weer af van je omgeving (plaats, geluid), of je centrale verwarming of plaatselijke verwarming wenst, of de warmtepomp ook warm water moet kunnen maken, enz. Bekijk jouw mogelijkheden met een warmtepompinstallateur met kennis van zaken. Bepaalde types, zoals bodem-water warmtepompen; vergen meer investeringen. Maar houd bij de aankoop ook rekening met het rendement op langere termijn. 

Meest energie-efficiënte verwarmingsoptie 

Vergelijken we de energie-efficiëntie van een gasketel, directe elektrische verwarming en een warmtepomp. We starten daarbij met 1 kWh gas, aangemaakt in een gascentrale.  

• Na transport en na verbranding van die kWh in een gasketel, houden we 0,80 kWh aan warmte over in de woning. Een gasketel heeft dan een efficiëntie van 80%.  
• Bij elektrische verwarming houden we na transport en na omzetting van 1 kWh gas naar elektriciteit amper 0,40 kWh aan warmte over in de woning. De efficiëntie blijft dan beperkt tot 40%. 
• Als we verwarmen met een elektrische warmtepomp komt, net als bij elektrische verwarming, 0,40 kWh onze woning binnen. Maar het bijzondere aan een warmtepomp is, dat die daar bovenop nog een groot deel warmte uit de omgeving haalt: uit de lucht, uit de bodem of soms uit water. Bij een warmtepomp met een COP (prestatiecoëfficiënt) van 3, komt twee derde uit de omgeving. Dat geeft een warmtepomp in dit voorbeeld een efficiëntie van 120%. Een warmtepomp is dan drie keer efficiënter dan directe elektrische verwarming. 

In deze vergelijking gingen we uit van 1 kWh die opgewekt is via fossiele brandstoffen, in een gascentrale. De elektriciteitsproductie in België bestaat echter uit een mix: 46% via kerncentrales, 20% uit hernieuwbare bronnen (zon en wind) en 32% uit biomassa-  en gascentrales. Een warmtepomp is dus niet enkel de meest energie-efficiënte verwarmingsoptie, maar heeft ook het potentieel om volledig fossielvrij te verwarmen.  

Wanneer best toepassen? 

Nieuw gebouwde woningen en bestaande woningen die een ingrijpende energetische renovatie ondergingen, zijn goed geïsoleerd en functioneren doorgaans met een lagetemperatuurverwarming. Zij worden verwarmd met water op 35 à 55°C in de radiatoren of met vloerverwarming. In die gevallen is de keuze voor een warmtepomp dan ook evident en de meest logische keuze.  

Maar een warmtepomp is niet enkel geschikt voor nieuwbouw met vloerverwarming. Ook veel bestaande woningen kan je comfortabel warm krijgen met een warmtepomp, op voorwaarde dat die voldoende geïsoleerd zijn. Dat bewijst nogmaals dat bij de renovatie van een woning de verbetering van de bouwschil bijna altijd een prioritaire ingreep is, vooraleer de technische installaties aan te pakken. 

Voor een niet-geïsoleerde woning is een warmtepomp dan weer geen aanrader: een warmtepomp met een hoger vermogen kost meer in aankoop dan een warmtepomp met een beperkt vermogen, en om een niet-geïsoleerde woning comfortabel warm te krijgen, zal een warmtepomp hard moeten werken en veel elektriciteit gebruiken. 

Wanneer is een woning warmtepompklaar?  

Het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) ontwikkelde, op basis van een studie van VITO/Energyville, een online tool die een antwoord geeft op deze vraag. Via de website www.warmtepompklaar.be kunnen eigenaars in enkele eenvoudige stappen achterhalen of hun huis of appartement duurzaam verwarmd kan worden met een warmtepomp, of eerst extra isolatie nodig heeft. De tool gaat na vanaf welke isolatiegraad en bij welke warmtevraag lagetemperatuurverwarming, en dus een warmtepomp, haalbaar is. Toegepast op ingediende energieprestatiecertificaten blijkt dat 70% van de Vlaamse eengezinswoningen en appartementen warmtepompklaar zijn.  

Naast het terugdringen van de warmtevraag door voldoende te isoleren, zit nog een groot potentieel in energiebesparing en in het verminderen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, bij het plaatsen van warmtepompen in bestaande woningen.  

Financieel interessanter 

De prijsverhouding van elektriciteit tot aardgas is momenteel niet gunstig voor de warmtepomp in België. In andere Europese lidstaten is die verhouding doorgaans gunstiger. Momenteel kost elektriciteit in België bijna vier keer meer dan aardgas, waardoor enkel een warmtepomp met een COP vanaf 4 minder zal kosten in gebruik dan een aardgasketel.  

Tijdens perioden waarbij de aardgasprijs sterk toenam (zoals bij de start van de oorlog in Oekraïne in 2022), is ook de interesse in warmtepompen en de verkoop van warmtepompen fors gestegen, en versnelde de uitstap uit fossiele brandstoffen vanzelf. 

Het VEKA verwacht dat een warmtepomp in de toekomst financieel interessanter zal worden. Wie vandaag de keuze moet maken voor een nieuw verwarmingstoestel, houdt er best rekening mee dat vanaf 2027 een Europese koolstoftaks (zogenaamde ‘ETS2’) zal worden ingevoerd op fossiele brandstoffen (zoals stookolie en aardgas) waardoor die duurder zullen worden.  

Ook staat er de komende jaren een taxshift op de planning. Als die shift het haalt, zal verwarmen met een warmtepomp op elektriciteit aantrekkelijker worden dan een stookinstallatie op fossiele brandstoffen.  

Meer info 

www.infowarmtepomp.be